بازآفرینی شهری
در این مطلب به توضیح عناوین زیر پرداخته می‌شود:
- معرفی خدمات موسسه در حوزه بازآفريني شهري
- سوابق موسسه در حوزه بازآفريني شهري
- واژگان کلیدي
طرح بازآفرینی شهری
«طرح بازآفرینی شهری» از طریق اقدامات راهبردی، یکپارچه، بلندمدت، منعطف و زمینه‌گرا در صدد توسعه همه‌جانبه در عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی، محیطی و کالبدی به منظور ارتقای کیفیت زندگی در محدوده‌ها و محله‌های هدف (بافت‌های مساله‌دار نظیر بافت فرسوده، بافت تاریخی، بافت سانحه‌دیده، سکونتگاه غیررسمی، بافت‌های حاشیه‌ای، محدوده‌های نابسامان میانی در شهرها روستاهای واقع در محدوده قانونی شهر، زمین‌های دارای کاربری ناهمگون وغیره) در پیوند با شهر، در مسیر اهداف توسعه پایدار و با مشارکت حداکثری تمام کنشگران و دخیلان برمی‌آید.
در یک تقسیم‌بندی، انواع طرح‌های بازآفرینی شهری شامل نوسازی بافت فرسوده، بهسازی، ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی، باززنده‌سازی (تجدید حیات، مرمت و احیاء و بهسازی) بافت‌ها و بناهای تاریخی و بازسازی بافت‌های سانحه‌دیده (پس از حادثه) است.
علاوه بر کلیت طرح بازآفرینی، انواع طرح‌های سرمایه‌گذاری مانند امکان‌سنجی پروژه‌های بازآفرینی، امکان‌سنجی پروژه‌های محرک توسعه (پروژه‌های پیشگام یا پروژه‌های پرچم)، تدوین بسته‌های سرمایه‌گذاری طرح بازآفرینی، تدوین سند تراز مالی طرح بازآفرینی، شیوه‌های تامین سرمایه و مشارکت در طرح بازآفرینی، تدوین طرح مشارکت در طرح بازآفرینی شهری و تدوین الگوی توسعه‌گری املاک و مستغلات در طرح بازآفرینی شهری نیز با هدف تحقق‌پذیری طرح بازآفرینی شهری تهیه می‌گردد.
خدمات موسسه در حوزه بازآفرینی شهری
خدمات «موسسه مطالعات اندیشه شهر و اقتصاد» در حوزه بازآفريني شهري شامل آن دسته از پروژه‌هایی است که ابعاد اقتصادی، مدیریتی و سرمایه‌گذاری در آن پررنگ‌تر است. این خدمات مشتمل بر موارد زیر است:
– طرح بازآفرینی شهری
«طرح بازآفرینی شهری» از طریق اقدامات راهبردی، یکپارچه، بلندمدت، منعطف و زمینه‌گرا در صدد توسعه همه‌جانبه در عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی، محیطی و کالبدی به منظور ارتقای کیفیت زندگی در «محدوده‌ها و محله‌های هدف» در پیوند با شهر، در مسیر اهداف توسعه پایدار و با مشارکت حداکثری تمام کنشگران و دخیلان برمی‌آید. در این ارتباط «اهداف بازآفرینی شهری» عبارتند از:
تاکید بر توسعه و حفاظت توامان در مسیر اهداف توسعه پایدار در مقیاس کلان (منطقه شهری) تا مقیاس خرد (فضای شهری)
ارتقاء انسجام اجتماعى شهروندان و مشارکت حداکثری تمام کنشگران و دخیلان
ارتقاء هویت، منزلت مکانی و حفاظت از ارزش‌هاى فرهنگى و اجتماعى
کاهش فقر شهرى و پیشگیرى از بازتولید آن
ارتقاء تاب‌آورى شهرى، تجهیز و مقاوم‌سازی شهرها در مواجهه با سوانح
تحقق حکمروایی شهری در راستای احیاء و ارتقاء انسجام اجتماعی ساکنان محله‌ها و محدوده‌های هدف
انواع «محدوده‌ها و محله‌های هدف» موضوع بازآفرینی که اصطلاحا «بافت‌های مساله‌دار» نیز خواهنده می‌شوند، در جدول زیر انعکاس یافته است:
| محدوده‌های هدف | تعریف و مفهوم | نوع اقدام |
| بافت فرسوده
Run-down Area | محدوده‌هایی از شهر است که در طی سالیان گذشته عناصر متشکله آن اعم از تأسیسات روبنائی، زیربنائی، ابنیه، مستحدثات، خیابان‌ها و دسترسی‌ها، دچار فرسودگی و ناکارآمدی شده است و ساکنان آن از مشکلات متعدد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی رنج می‌برند. به طور معمول سه معیار ریزدانگی، نفوذناپذیری و ناپایداری برای شناسایی بافت‌های فرسوده به کار می‌رود. | نوسازی
Renovation |
| بافت تاریخی
Historic Urban Area (Historic District) | محدوده‌های از شهر که منعکس‌کننده ارزش‌های فرهنگی- تاریخی شهر بوده که از تعامل انسان و محیط پیرامون در طول تاریخ شکل گرفته است و به لحاظ ویژگی‌های شکلی و ساختار متشکله، متمایز از سایر پهنه‌های شهری است. | باززنده‌سازی/ تجدید حیات/ حفاظت/ مرمت و احیاء/ بهسازی
Rehabilitation/ Revitalization/ Conservation |
| مکان تاریخی (بنا/ محوطه/ محدوده)
Historic Place (Building/ Site/ area) | اماکن تاریخی (بنا، محوطه و مجموعه)، محدوده‌های از شهر که منعکس‌کننده ارزش‌های فرهنگی- تاریخی شهر بوده که از تعامل انسان و محیط پیرامون در طول تاریخ شکل گرفته است و به لحاظ ویژگی‌های شکلی و ساختار متشکله، متمایز از سایر مکان‌های شهری است. | باززنده‌سازی/ تجدید حیات/ حفاظت/ مرمت و احیاء/ بهسازی
Rehabilitation/ Revitalization/ Conservation |
| سکونتگاه غیررسمی/ بافت حاشیه‌ای
Informal Settlement | محدوده و محله‌ایی که خارج از ضوابط و قوانین در درون یا خارج از محدوده شهرها به صورت شتابزده ساخته شده است و دچار ضعف شدید خدمات و سرانه‌های شهری و اغلب آنها دارای مشکلات حقوقی مالکیت است. | ساماندهی و توانمندسازی/ بهسازی
Empowerment/ Organization/ Rehabilitation |
| محدوده نابسامان میانی در شهرها/ روستای واقع در محدوده قانونی شهر
Inner Urban Area/ Rural Settlement Merged into Urban Area | به محدوده و محله نابسامان، رهاشده و فرسوده در پهنه و مراکز شهری و یا محدوده نابسامان حاصل از الحاق روستاهای واقع در محدوده و حریم شهرها اطلاق می‌گردد. | توسعه درونی/ نوسازی
Inner Development/ Renovation |
| زمین دارای کاربری ناهمگون (انبار، پادگان، مراکز صنعتی و غیره)
Brownfield | زمین دارای عملکرد و فعالیت نامتجانس شهری که معمولا با آلودگی صوتی و زیست محیطی همراه است و به جهت عدم تناسب با زمینه، ناسازگاری کاربری‌ها در پهنه شهری را به دنبال دارد. | توسعه میان‌افزا
Infill Development |
| بافت ناکارآمد به لحاظ مخاطرات طبیعی یا انسان‌ساخت (قبل از سانحه)
Area Prone to a Natural or a Man-made Disaster (Before a Disaster) | محدوده‌ها و محله‌هایی که به‌جهت موقعیت استقرارشان در معرض خطرات طبیعی (استقرار در حرایم گسل، دریا، رودخانه و غیره) و یا خطرات انسان‌ساخت (استقرار در حرایم برق فشار قوی، راه های اصلی، خطوط ریلی، فرودگاه و غیره) هستند. | اسکان مجدد
Resettlement |
| بافت سانحه‌دیده (پس از سانحه)
Disaster Area (Area after a Disaster) | محدوده و محله‌ای که به‌دلیل حوادث طبیعی و یا انسان‌ساخت دچار سانحه گشته و عملکردهای اصلی آن با اختلال و یا تخریب کامل مواجه شده است. | بازسازی
Reconstruction |
در یک تقسیم‌بندی، انواع طرح‌های بازآفرینی شهری عبارتند از:
– نوسازی بافت فرسوده
فرآیندی جامع نگر از منظر اقتصادی – اجتماعی، فرهنگی و کالبدی برای بازگرداندن شرایط مناسب زندگی بر مبنای ارتباطاتی نو و به تعادلی پویا رساندن محدوده‌ها و محله‌های هدف است که معمولا همراه با تجدید بنای ساختمان‌ها و از میان بردن نشانه‌های فرسودگی است.
– بهسازی، ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی
شامل تقویت و توانبخشی دوباره و همه‌جانبه محدوده‌ها و محله‌های هدف با حداقل مداخله است. در بهسازی، ساماندهی و توانمندسازی، تاکید بر رویکردها و راهکارهای اجتماعی نظیر ظرفیت سازی اجتماعات محلی و برنامه‌ریزی همراه با جامعه محلی به جای راهکارهای صرفا کالبدی و تخریب مد نظر است.
– بازسازی بافت‌های سانحه‌دیده (پس از حادثه)
بازسازی به معنای احداث بنا و بافت با حفظ ترکیب و آرایش قبل از بروز سانحه است. در این ارتباط، تلاش به منظور بازگرداندن شرایط ایده‌آل قبل از بروز سانحه و حفظ عملکردهای حیاتی یک بافت آسیب‌دیده و نیز ارتقاء شرایط زیست و سکونت در دستور کار قرار می‌گیرد تا ضمن مهیا شدن شرایط مناسب زندگی برای ساکنان، مقاومت و تاب‌آوری بافت در صورت بروز مجدد سوانح افزایش و آسیب‌پذیری تقلیل یابد.
– باززنده‌سازی بافت‌ها و بناهای تاریخی (تجدید حیات و بهسازی)
مجموعه‌ای از اقدامات به منظور حفاظت و ارتقاء کیفی با حفظ اصالت و یکپارچگی در بخش‌هایی از شهر که منعکس‌کننده ارزش‌های فرهنگی- تاریخی شهر است. در این رویکرد، از طریق معاصرسازی عملکردها و فعالیت‌های هماهنگ با ارزش‌های تاریخی و فرهنگی، رونق دوباره‌ای در پهنه‌های واجد ارزش ایجاد می‌شود.
مرمت و احیاء بناهای تاریخی (باززنده‌سازی و تجدید حیات)
اﺣﯿﺎء به ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻫﺪﻓﻤﻨﺪی اطلاق می‌شود ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارﺗﻘﺎء ﺳﻄﺢ ﺣﻔﺎﻇﺖ، ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺑﻘﺎء اﻋﻄﺎء ﮐﺎرﺑﺮی ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ﺑﻬﺮهﺑﺮداری از ﺑﻨﺎﻫﺎ و اﻣﺎﮐﻦ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، ﺑﺎ ﺣﻔﻆ اﺻﺎﻟﺖ ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ آن، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی، ﻃﺮاﺣﯽ و اﺟﺮاء ﻣﯽﺷﻮد. مرمت نیز ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺑﺎزﮔﺮداﻧﯽ ﺑﺎﻓﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﯾﮏ ﻣﮑﺎن ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻗﺒﻠﯽ، از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺮداﺷﺘﻦ اﻓﺰودهﻫﺎ ﯾﺎ ﺳﺮﻫﻢﺑﻨﺪﮐﺮدن اﺟﺰاء، ﺑﺪون ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮی از ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺖ.
در این ارتباط «موسسه مطالعات اندیشه شهر و اقتصاد»، خدمات تخصصی «اقتصاد بازآفرینی» برای انواع طرح‌های بازآفرینی شهری تدارک دیده است که عبارتند از:
– مطالعات اقتصاد بازآفرینی محلات هدف
– تدوین طرح امکان‌سنجی بازآفرینی محلات هدف
– تدوین سند هدایت طرح و مدیریت پروژه بازآفرینی محلات هدف
– تدوین برنامه کسب‌وکار بازآفرینی محلات هدف
– تدوین طرح امکان‌سنجی پروژه‌های محرک توسعه (پروژه‌های پیشگام یا پروژه‌های پرچم)
– تدوین بسته‌های سرمایه‌گذاری پروژه‌های محرک توسعه در طرح بازآفرینی
– تدوین تراز مالی طرح بازآفرینی شهری
– شناسایی شیوه‌های تامین سرمایه و مشارکت طرح بازآفرینی شهری محلات هدف
– تدوین طرح مشارکت در طرح بازآفرینی شهری محلات هدف
– تدوین الگوی توسعه‌گری املاک و مستغلات در طرح بازآفرینی شهری محلات هدف
– تدوین طرح امکان‌سنجی احیاء اماکن تاریخی
– تدوین طرح توجیهی نوسازی بافت‌های فرسوده
سوابق «موسسه مطالعات انديشه شهر و اقتصاد» در حوزه بازآفريني شهري:
- مجري طرح «امكان‌سنجي احياء خانه تاريخي قزوين (نبوي)» كارفرماي بخش خصوصي، سال ۹۹٫
- مجري طرح «امكان‌سنجي احياء خانه تاريخي پروين اعتصامي (كافه شعر پروين)»، كارفرماي بخش خصوصي، سال ۹۹٫
- مجري طرح «امكان‌سنجي آماده‌سازي پادگان لشكر ۷۷ خراسان»، مهندسان مشاور آتك، سال ۹۸٫
- مجري طرح «تهيه طرح توجيهي اقامتگاه بومگردي رندان»، بخش خصوصي، سال ۹۷٫
- مجري طرح «بازپيرايي بدنه دو طرف خيابان مولوي قزوين»، سازمان خدمات طراحي شهرداري قزوين، سال ۷-۹۶٫
- مجري طرح «تدوين سند ميراث شهري تهران (سند پشتيبان برنامه سوم توسعه، عمران و نوسازي شهرداري تهران)»، معاونت برنامه‌ريزي، توسعه شهري و امور شوراي شهرداري تهران، سال ۹۶٫
- مدير طرح (عامل چهارم) «پروژه مرمت و احياء عمارت كوشك وسك»، بخش خصوصي، سال ۹۹-۱۳۹۶٫
- مجري طرح «مطالعات فاز صفر معماري و طراحي پيش‌فاز يك عمارت كوشك وسك»، بخش خصوصي، سال ۹۶٫
- مجري طرح «مطالعات امكان‌سنجي كافه حوض نقاشي»، بخش خصوصي، سال ۹۶٫
- مدير طرح «احياء عمارت تاريخي قزاقخانه تهران»، دانشگاه هنر، سال ۷-۹۶٫
- مدير طرح (عامل چهارم) «احياء و بهره‌برداري عمارت تاريخي ناصرالدين ميرزا»، شركت عمران و ساختمان تراز پي‌ريز، سال ۷-۹۶٫
- مجري طرح «امكان‌سنجي احياء عمارت تاريخي ناصرالدين ميرزا»، شركت عمران و ساختمان تراز پي‌ريز، سال ۹۶٫
- مجري طرح «مطالعات اقتصادي طرح احياء و نوسازي شهرك مسكوني پيكان‌شهر»، مهندسان مشاور آتك، سال ۹۵٫
- مجري طرح «مطالعات امكان‌سنجي احياء و بهره‌برداري خانه امام جمعه تهران»، بخش خصوصي، سال ۹۵٫
- مدير طرح (عامل چهارم) «بوتيك هتل تهران»، بخش خصوصي، سال ۶-۹۵٫
- مجري طرح «مطالعات امكان‌سنجي بوتيك هتل تهران»، بخش خصوصي، سال ۹۵٫
- مدير طرح (عامل چهارم) «مرمت، احياء و بهره‌برداري خانه پدري اصفهان»، بخش خصوصي، سال ۹۵٫
- مجري طرح «مطالعات امكان‌سنجي خانه پدري اصفهان»، بخش خصوصي، سال ۹۵٫
- مجري طرح «مطالعات امكان‌سنجي احياي روستاي تاريخي اصفهك طبس»، دهياري اصفهك، سال ۹۴٫
- مجري طرح «مطالعات امكان‌سنجي و طرح كسب و كار احياي اماكن تاريخي شهر ماكو»، سازمان منطقه آزاد ماكو، سال ۹۴٫
- مجري «مطالعات تحليل اقتصادي احياي عمارت تاريخي مسعوديه»، شركت سرمايه‌گذاري عظام، سال ۹۲٫
- مجري «طرح ساماندهي فضاهاي رهاشده شهري»، موسسه مطالعات انديشه شهر و اقتصاد (ايده اختصاصي)، سال ۹۲٫
- تدوين «طرح امكان‌سنجي سراي تاريخي حاج چروك قزوين»، مهندسين مشاور عمارت خورشيد، سال ۹۰٫
- تدوين طرح امكان‌سنجي «مرمت و احياي عمارت تاريخي مسعوديه»، مهندسين مشاور عمارت خورشيد، سال ۹۰٫
- تدوين «مطالعات اقتصادي و گردشگري طرح مشاوره و مديريت طرح بافت تاريخي شهر تهران»، مهندسين مشاور راهوند شهر، سال ۹۰-۸۹٫
- تدوين «طرح احياء و باززنده‌سازي گورستان تاريخي ابن بابويه»، مهندسين مشاور عمارت خورشيد، سال ۹۰٫
- تدوين طرح امكان‌سنجي «احياي بناي تاريخي سراي بديع اصفهان»، كارفرماي بخش خصوصي، سال ۸۹٫
- تدوين طرح امكان‌سنجي «احياي زنجانرود»، مهندسين مشاور عمارت خورشيد، سال ۸۹٫
- تدوين نحوه حقوقي واگذاري غرفه‌هاي «مجموعه تاريخي سعدالسلطنه قزوين»، سازمان نوسازي و بهسازي شهر قزوين، سال ۹-۸۸٫
- تدوين مطالعات اقتصادي، توجيه اقتصادي و بازنگري «طراحي منظر شهري (نوسازي) محله باغ آذري»، مهندسين مشاور عمارت خورشيد، سال ۸۸٫
- تدوين طرح امكان‌سنجي «امتداد بلوار توحيد قم»، مهندسين مشاور عمارت خورشيد، سال ۸-۸۷٫
- تدوين طرح امكان‌سنجي و هدايت «طرح احياي مجموعه تاريخي سعدالسلطنه قزوين»، معاونت پژوهشي دانشگاه علم و صنعت، سال ۸-۸۷٫
- مجري مطالعات اقتصادي، توجيه اقتصادي، جمعيتي و هدايت «طرح طراحي منظر شهري (نوسازي) محله ولي‌آباد ري»، مهندسين مشاور عمارت خورشيد، سال ۸-۸۷٫
- مجري مطالعات اقتصاد شهري «نوسازي بافت پيرامون محور طبرسي مشهد»، مهندسين مشاور اوت، سال ۸۷٫
- تدوين طرح امكان‌سنجي و هدايت «طرح مجتمع آفتاب گرگان»، مهندسان مشاور توان، سال ۸-۸۷٫
- مجري مطالعات اقتصادي، توجيه اقتصادي و هدايت «طرح طراحي منظر شهري (نوسازي) محله نعمت‌آباد غربي»، مهندسين مشاور رازانديشان عمران، سال ۷-۸۶٫
- تدوين طرح توجيه اقتصادي «پاركينگ طبقاتي بابل (گاراژ مازندران)، مجتمع فرهنگي- تفريحي بابل (كاروانسراي پلنگ) و مجتمع تجاري بابل (بافت قديم- فاينانس)»، مهندسين مشاور زيستا، سال ۷-۸۶٫
- تدوين طرح توجيه اقتصادي نوسازي «محله رخشويخانه زنجان» (فاينانس)، مهندسين مشاور طرح و منظر، سال ۷-۸۶٫
- تدوين طرح توجيه اقتصادي نوسازي «محله رودكي اراك» (فاينانس)، مهندسين مشاور خودآوند، سال ۸۶٫
- مجري مطالعات اقتصادي، توجيه اقتصادي و هدايت «طرح طراحي منظر شهري (نوسازي) محله باغ آذري»، مهندسين مشاور عمارت خورشيد، سال ۷-۸۶٫
- تدوين طرح توجيه اقتصادي «مجتمع‌هاي اقامتي- گردشگري چمپير ۱، ۲ و ۳»، بخش خصوصي، سال ۸۶٫
- مجري مطالعات اقتصادي، توجيه اقتصادي و هدايت «طرح طراحي منظر شهري (نوسازي) محلات ۵ و ۶ پيرامون بزرگراه امام علي»، مهندسين مشاور فجر توسعه، سال ۶-۸۵٫